De maan en maankijken (tsukimi)
De al vaker genoemde verbondenheid van de Japanners met de natuur (zie ook
Kersenbloesemfeest) komt ook tot uiting in 'maankijken' of 'tsukimi'. Tsuki betekent maan
en mi betekent kijken. Het gaat dan om de volle maan in september. Dit feest wordt echter
ook wel 'chûshû no meigetsu' genoemd, hetgeen 'volle maan bij de 15e dag van de 8e
maand' betekent. Hiermee bedoelde men de 8e maanmaand. Aangezien een
maanmaand altijd van nieuwe maan naar nieuwe maan loopt, is de 15e nacht altijd volle
maan. Van oudsher (en in sommige streken nog steeds) werd dit namelijk volgens de
maankalender gevierd en dat was dan in augustus. Ook werd het wel 'jugoya' (15e nacht)
genoemd.
De echte 'maan-kijk-feestjes' zijn toch meestal bij volle maan in september. Deze volle
maan wordt beschouwd als de mooiste en helderste maan die te zien is. Men vindt de maan
dan een toppunt van zuiverheid en schoonheid en het zien hiervan geeft een enorme troost.
In Japan deed men (tegenwoordig is het wat minder) bijv. de deuren open en onder het eten
van 'tsukimi dango' (maankijken-koekjes) zat men tijden lang naar de maan te kijken. Met
deze gevoelstemming kon men heel goed haiku (zie Japanse
poëzie) maken en een glaasje sake drinken. Geliefden konden een meer oproeien en in
alle stilte genieten van de aanblik van een volle maan in september. Voor Japanners in het
buitenland was dit een mooie gelegenheid om even aan het thuisfront te denken.
Dit maankijken is, zoals zoveel zaken, van de Chinezen overgenomen. De maan speelde,
net als in vele andere culturen, een belangrijke rol en bij de Chinezen (en later dus ook
de Japanners) was de maan een bewoonde plek. De Chinezen zagen een haas op de maan wonen,
die daar bezig was met het maken van een levenselixer. De Japanners zagen die haas echter
bezig met het fijnstampen van rijst voor de bekende Japanse rijstkoek (mochi). De kern van
dit verhaal is overigens weer gebaseerd op een oude Indiase legende.
Zowel de maan als de haas staan beide symbool voor een lang leven. Dit komt weer door het
levenselixer dat de haas volgens de Chinezen bezig was te maken op de maan.
Een grappige bijkomstigheid is de manier van voortplanten van de haas, althans volgens de
verhalen. Eén van de manieren waarop een wijfje zwanger kon raken was door in de achtste
maand over de golven van de zee te rennen. Hier komt dus de achtste maand om de hoek
kijken. Het leuke is dat men nog al eens afbeeldingen ziet, zoals bijv. op porselein,
waarop een haas met golven staat afgebeeld of samen met de maan.
