Nederlanders overzee Inleiding

De hofreis

400 jaar Nederland-Japan

Met De Liefde naar Japan

Opperhoofden op Hirado en Deshima 400 jaar handelsbetrekkingen Ned. - Japan
Nederlanders in Japan 1600-1641 Nederlanders in hedendaags Japan
(wonen, werken en studeren in Japan)
Nederlanders in Japan 1641-1853
Nederlanders in Japan na 1853

Klik hier, als links het navigatiemenu ontbreekt.


Nederlanders overzee
Inleiding

Het waren voornamelijk Spaanse en Portugese ontdekkingsreizigers die in de 15e en de 16e eeuw de grote oceanen bevoeren, op zoek naar nieuwe werelden, maar eigenlijk op zoek naar goud en zilver. Bartolomeus Diaz vond in 1488 de Kaap de Goede Hoop en Vasco Da Gama maakte rond 1498 gebruik van die kennis om via Kaap de Goede Hoop naar India te varen. Columbus ging de andere kant op, naar het westen en ontdekte in 1492 Amerika.
De handel met het oosten, zoals met India, was dan ook in handen van de Portugezen, met een grote nederzetting in Goa, en sinds halverwege de 16e eeuw zeilden zij ook op Japan. De Nederlanders handelden weer met de Portugezen, bijv. in specerijen en in zout en dit was zeer lucratief voor de Nederlanders. Zij kochten het zout in Portugal en verkochten dit weer in de noordelijke landen. Dit zou anders worden als gevolg van het feit dat de koning van Portugal in 1590 kwam te overlijden. Er waren geen troonopvolgers en de Spanjaarden voelden zich geroepen Portugal te annexeren. De koning van Spanje, Philips II, werd ook koning van Portugal als Philips I. Philips II was natuurlijk wel bekend in Nederland vanwege zijn pogingen Nederland in te lijven tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648). Om de opstandige Nederlanden te straffen werd in 1590 de handel tussen Nederland en Spanje/Portugal verboden. Via listen, als varen onder een andere vlag, werd dit wel omzeild maar de prijzen van de met de Portugezen verhandelde specerijen als peper, nootmuskaat, kruidnagelen en foelie stegen steeds verder (denk aan de uitdrukking "peperduur") en dus werd vanaf 1594 eerst een aantal pogingen ondernomen om de oost via de noordroute te bereiken (de zuidroute, via Kaap de Goede Hoop, werd bewaakt door de Portugezen). Een van de bevelhebbers was Willem Barentsz. Deze pogingen mislukten allemaal. De derde poging, in 1596, resulteerde in de beroemde overwintering van Willem Barentsz en zijn mannen op Nova Zembla. We weten nu dat een dergelijke route zonder moderne ijsbrekers niet mogelijk is. Gezien de eerdere mislukkingen had men inmiddels besloten om toch maar de zuidelijke zeeroutes naar de oost te gaan zoeken, ondanks de Portugezen.

mercatorkaart.jpg (31721 bytes)

Een kaart van Mercator uit 1595.
Rechts iets boven het midden: Japan.
©Henny Savenije. Met vriendelijke toestemming overgenomen
van zijn website over Korea en de VOC.

De cartografische kennis was nogal beperkt, zoals blijkt uit de afgebeelde kaart van Mercator uit 1595 van Z.O. Azië. Gelukkig waren er Nederlanders geweest, die in Portugese dienst reizen naar de oost hadden meegemaakt en hierover konden verhalen. Een van hen was Dirck Gerritsz Pomp (ook wel Dirck China genoemd) uit Enkhuizen. Hij was, in dienst van de Portugezen, in China geweest en twee keer in Japan. De eerste keer was rond 1581 en daarna nog eens in 1584. Met name van de tweede reis zijn nog wat feiten bekend gebleven. De andere Nederlander, ook uit Enkhuizen, maar geboren in Haarlem, was Jan Huygen van Linschoten. Hij wilde meer van de wereld zien en was ongeveer 17 jaar oud toen hij in 1579 met een boot naar Spanje vertrok, waar twee van zijn broers een handelskantoor hadden. Nog geen jaar later, in 1580, vertrok hij uit Spanje en ging naar Lissabon, waar hij in 1583 de kans kreeg om als secretaris van de aartsbisschop van Goa, naar Goa te gaan. Tijdens zijn reis maakte hij veelvuldig (navigatie)notities en ook later in Goa verzamelde hij veel informatie en sprak veel met lieden die met andere schepen Goa aandeden. Hij is niet in Japan geweest. Zijn grote, niet te onderschatten verdiensten waren deze notities en aantekeningen die hij maakte gedurende zijn reizen en tijdens zijn verblijf in Goa. In 1592 keerde hij weer terug in Enkhuizen en begon, mede op verzoek van anderen, aan het schrijven van zijn reisverslag. Deze werd in 1596 gepubliceerd als "Itinerario, voyage ofte schipvaert, naer Oost ofte Portugaels Indien inhoudende een corte beschryvinghe der selver landen ende zee-custen. Amstelredam, Cornelis Claesz, 1596."  De aantekeningen over Japan had hij van Dirck Gerritz Pomp, die hij ook in Goa had ontmoet. Jan Huygen van Linschoten is overigens ook mee geweest met de tochten om de oost via een noordelijke route te bereiken en ook daarvan heeft hij uitgebreide notities gemaakt.
In 1595 vertrok de eerste echte Nederlandse vloot, die via Kaap de Goede Hoop zou gaan, met Cornelis de Houtman als bevelhebber. Hij had de (op dat moment nog niet uitgegeven) notities van Jan Huygen van Linschoten bij zich als een goede leidraad. Azië werd wel bereikt en de vloot keerde in 1597 weer terug, met slechts ongeveer 1/3 van de bemanningsleden. Deze eerste tocht was wellicht niet helemaal een succes, maar de Nederlanders waren nu klaar voor hun eigen grote zeereizen en omdat uit militaire en financiële overwegingen de behoefte ontstond om alles te bundelen, werd in 1602 de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC) opgericht. De eerste VOC-vloot vertrok uit Nederland in 1603 en bestond uit 12 schepen.

Links

Literatuur


Deze pagina is een onderdeel van Uchiyama's website over Japan
terug naar begin