Nara- en Heianperiode
(van 710 - 1192)
Nara
periode (710-794)
Het was niet gebruikelijk in Japan om een vaste plaats als hoofdstad te hebben. Pas in 694
wordt Fujiwarakyô de hoofdstad (kyô betekent grote stad of hoofdstad) met als idee dat
het van nu af de hoofdstad zou blijven. Desondanks wordt in 710, in Yamato, Heijôkyô
(het tegenwoordige Nara, dichtbij Kyoto) de nieuwe hoofdstad en blijft dit tot 784. Nara
werd helemaal nieuw gebouwd naar Chinees voorbeeld, hetgeen goed de Chinese invloed
weergeeft. Wegens toenemende macht van de tempels en ter bescherming van de heerschappij
van de keizer besloot men in 784 de hoofdstad wederom te verplaatsen naar Nagaoka. Dit is
tot 794 zo gebleven. De periode 710-794 wordt ook wel de Nara-periode genoemd.
Heianperiode
(794-1192)
In 794 wordt op last van keizer Kanmu (een beschermeling van de Fujiwara-clan) weer een
nieuwe hoofdstad gemaakt, deze heet Heiankyô (hoofdstad van vrede en rust), het huidige
Kyoto. Men noemt deze periode dan ook de Heianperiode en deze loopt tot 1192. Weliswaar is
Heian (of Kyoto) hoofdstad gebleven tot aan de Meijirestauratie in 1868, maar er ontstond
een soort tweede hoofdstad, Kamakura, als Minamoto no Yoritomo in 1192 de eerste shôgun
wordt en zich in Kamakura vestigt. De Heianperiode wordt ook wel eens in drieën gedeeld:
de Vroege Heianperiode (794-951), Midden Heian- of Fujiwaraperiode (951-1086) en de Late
Heian- of Inseiperiode (1086-1192).
Er breekt een tijd aan waarbij de diverse clans strijden om de macht en het
"leveren" van de keizer maar de Fujiwara's krijgen uiteindelijk de meeste
invloed. Rond het midden van de 11e eeuw komt hierop een reactie. De keizer probeert zich
aan de macht van de Fujiwara's te onttrekken. De Fujiwara's verbinden zich met de
"bushi" of krijgerbendes, de voorlopers van de latere samoerai.
 |
Minamoto no Yoritomo, de eerste shôgun |
De Heianperiode is een zeer belangrijke periode op het gebied van de
kunstzinnige ontwikkeling. Laat in de 9e eeuw verbreekt men de contacten met China en
breekt een periode aan van aanpassing en absorptie van alles wat uit het buitenland is
gekomen, zoals de Chinese (hof)cultuur. Het overgenomen Chinese schrift was niet echt
geschikt voor de Japanse taal en men ontwikkelde de twee klankalfabetten (hiragana en
katakana, zie De Japanse taal). De mannen bleven
zich echter bedienen van de Chinese tekens (gaf meer status), hetgeen hun literaire
uitdrukkingsvormen beperkten maar de vrouwen adopteerden de kana-tekens en van hun hand
zijn dan ook de bekende meesterwerken (Genji monogatari en Het hoofdkussenboek, zie Japanse Literatuur), die in het begin van de 11e eeuw
zijn geschreven. In de hoofdstad (Heian = Kyoto) geeft het keizerlijk hof zich over aan
kunstbeoefening en deze neemt zo een belangrijke plaats in dat de macht van het hof in de
het land verdwijnt. Binnen de Fujiwara-clan ontstaat een twist en de ene kant lieert zich
met de Minamoto's (deze heten ook wel "Genji") en de andere met de Taira's
(heten ook wel "Heike"). De Minamoto-clan en de Taira-clan zijn eigenlijk
krijger-clans en geen clans van edelen zoals de Fujiwara's. Beide krijger-clans krijgen
wel steeds meer invloed aan het hof en gaan zich ook gedragen als hofedelen. Naast de
Fujiwara's, de Taira's en de Minamoto's is er nog een vierde belangrijke familie: de
Tachibana's. Deze 4 families waren in feite de heersers over Japan.
In een eerste gevecht in 1160, de Heiji no ran, tussen de Taira's en Minamoto's
worden de Minamoto's verslagen maar de overwinnaars laten Minamoto Yoritomo in leven en
verbannen hem slechts naar Izu. Wel doden zij de aanstichter van de opstand, de vader van
Yoritomo, Minamoto Yoshitomo. Yoritomo bouwt in twintig jaar een leger op en in 1180
begint hij zijn strijd tegen de Taira's, waarbij hij wordt bijgestaan door zijn broer
Yoshitsune. Dit resulteert uiteindelijk in een enorme slag bij Dan-no-ura (dichtbij het
huidige Shimonoseki) in 1185, waarbij de Minamoto's de Taira's verslaan en de kindkeizer
Antoku (een Taira keizer) verdrinkt. Na een onderlinge twist om het leiderschap bij de
Minamoto's, waarbij Yoshitsune in 1189 wordt gedwongen zelfmoord te plegen, omdat zijn
broer Yoritomo hem niet vertrouwt, is het Minamoto no Yoritomo die in 1192 de eerste
shôgun (hoogste militaire bevelhebber) in Japan wordt. De functie van keizer blijft
bestaan en deze krijgt ook alle eer en moet ook steeds officieel de shôgun benoemen, maar
de macht is in handen van de shôgun. De administratie van de shôgun en de regering wordt
"bakufu" genoemd en vestigt zich in Kamakura.
De slag bij Dan-no-ura wordt beschreven in een bekend
boek: Heike monogatari (het verhaal van de familie Hei). Er is dus weliswaar ook het al
eerder genoemde "Genji monogatari", maar dat verhaal heeft niets met
bovengenoemde slag te maken en beschrijft het leven aan het hof in Kyoto in begin 11e
eeuw.
