Klik hier, als links het navigatiemenu ontbreekt.

Boeken

Voor de naamgeving van de auteurs wordt de Japanse methode gebruikt, d.w.z. eerst de familienaam en daarna de voornaam. In de naar het Nederlands vertaalde Japanse  boeken wordt bij de auteursaanduiding echter eerst de voornaam en dan de familienaam gebruikt.

De moderne Japanse literatuur kent vele invloeden van buitenaf. Van oudsher zijn er Chinese invloeden, de eigen traditionele Japanse tradities en recenter, de invloeden van Westerse auteurs. Voor een goed begrip van de Japanse boeken met hun eigen karakteristieke stijl is kennis van Japanse gewoontes en tradities vaak onontbeerlijk. De Japanse roman dient men vanuit de Japanse cultuur te zien zoals men elk boek vanuit de eigen cultuur dient te bekijken. Dat is, zonder kennis van de betreffende cultuur, niet eenvoudig, omdat men heel gauw geneigd is om de eigen (westerse) maatstaven aan te leggen. Zonder kennis van bijv. het Japanse familiesysteem, de macht van de vroegere samoerai en adel, de zeer starre hiërarchie in het hele Japanse leven, de rol die het boeddhisme en shintô daarin gespeeld hebben (en nog spelen) en de andere kijk (vergeleken met de westerlingen) op de seksualiteit, is het moeilijk de verhalen ten volle te kunnen waarderen. Ook is het soms nodig om iets van de oude Japanse geschiedenis te weten om historische romans (zoals bijv. van Kikuchi Kan) te kunnen begrijpen en bijvoorbeeld voor de boeken van Öe Kenzaburo ("De dag dat de keizer hoffelijk mijn tranen droogt" en "De hoogmoedige doden") is begrip van Japanse tradities, denkwijzen en familiesystemen onontbeerlijk. Dit geldt ook voor de recentere werken als N.P. en Kitchen van Yoshimoto Banana. Veelal spelen seksualiteit, leven en dood een belangrijke rol in de boeken van Japanse auteurs, alsmede het altijd weer terugkerende thema van de vergankelijkheid van het leven, waarbij niet de angst voor de dood een rol speelt, maar veeleer de aftakelende mens een belangrijk thema is.
Het is ook goed te bedenken dat de Japanse cultuur, net als andere oosterse culturen, een 'eer-cultuur' is en geen 'zonde-cultuur', zoals onze westerse christelijke cultuur. Het begrip 'zonde' kent men niet maar 'eer' is des te belangrijker, waarbij de eer van de persoon en de eer van de familie heel belangrijk, zo niet de belangrijkste zijn. De rol van de voorouders en hun 'eer' in de familie is daarom nog steeds erg belangrijk en de voorouderverering komt dan ook niet zomaar uit de lucht vallen.

Deze facetten van het (traditionele maar ook moderne) Japanse leven dienen voor ogen te worden gehouden bij het lezen van proza van Japanse auteurs. Het beste is om bij het lezen, onze ideeën, getrokken uit onze westerse christelijke zondecultuur te vergeten en onbevangen open te staan voor andere culturen met andere maatstaven.

Het oudste geschreven Japanse boek waar men van weet is de Kiujiki, (kroniek van oude zaken en vroegere tijden), geschreven in 620. Helaas is het grootste deel of misschien wel alles rond 644 verloren gegaan bij een brand. De teksten die men nog heeft (al is het helemaal niet zeker dat die uit dit boek komen) lijken in veel op de Kojiki. De wel bewaarde oudste geschriften zijn de Kojiki en Nihon shoki en zij stammen uit het begin van de 8ste eeuw (Nara periode). Het zijn de eerste boeken als waarin de oude mythen en legenden worden opgetekend en Japan een officiële geschiedenis krijgt. Japan had heel lang geen schrift en daardoor ook geen geschreven geschiedenis. Op bevel van keizerin Gemmei schreef Ô no Yasumaro, ook wel Futo no Yasumaro genoemd, aan de hand van de verhalen en legendes die een 65 jarige vrouw, Hieda no Are, hem vertelde, de Kojiki. (In de tijd dat Japan geen geschreven taal had, bestonden er professionele vertellers). Het werk kwam in 712 klaar. De Kojiki bestaat uit 3 delen. Het eerste deel gaat over de geschiedenis van de kami (shintogoden), het tweede deel over de geschiedenis van Japan, van de eerste keizer Jimmû, die het keizerrijk Japan stichtte op 11 februari 660 v. C., tot en met de derde keizer Ôjin. Het derde deel verhaalt de geschiedenis tot keizerin Suiko in 628. De Nihon shoki (de kronieken van Japan) werd in 720 geschreven door prins Toneri met de hulp van diezelfde Futo no Yasumaro. Dit werk is in principe een aanvulling op de Kojiki, in die zin dat het uitgebreider vertelt, maar sommige verhalen worden ook anders verteld dan in de Kojiki. Het werk bestaat uit 30 delen, vanaf de geschiedenis van de kami tot 697, inclusief een aantal gedichten en teksten uit Chinese kronieken.
De oudst bekende Japanse roman, Het verhaal van de bamboesnijder (Taketori Monogatari), dateert uit ongeveer 811. In de 9de eeuw zijn er veel directe contacten met China en dan heeft de Chinese literatuur natuurlijk grote invloed. Als die contacten weer verbroken worden ontwikkelt zich een eigen stijl in de literatuur in Japan.
De Japanse literatuur heeft een hoogtepunt beleefd tijdens de Heianperiode (794-1192), maar wel voornamelijk aan het keizerlijk hof. Tijdens deze over het algemeen rustige periode bestond het hofleven voornamelijk uit poëzie en kalligrafie. Voor de hoffunctionarissen was het belangrijk om goed gedichten te kunnen maken en declameren of fraai te kunnen kalligraferen. Omdat pas laat de geschreven taal werd ingevoerd met behulp van de Chinese karakters, was het rond het jaar 1000 voor de meesten nog moeilijk om hun gedachten met deze karakters weer te geven. Met name de mannen bedienden zich van deze tekens omdat dat een zekere status gaf. De vrouwen schreven met hiragana en konden zich daardoor beter uiten. Dit resulteerde in twee (inmiddels beroemde) boekwerken, geschreven door twee vrouwen, die beide het hofleven beschrijven rond het jaar 1000. De beide dames kenden elkaar wel.
Sei Shonagon schreef: Het hoofdkussenboek (Makura no Soshi). Het boek verscheen rond 1002
Belevenissen aan het hof, begin 11e eeuw.
Dit boek is ook in het Nederlands verschenen bij Nijgh & Van Ditmar. ISBN 9038867700 (Geb.)

Murasaki Shikibu schreef: Het verhaal van prins Genji (Genji Monogatari)
Het verhaal van een prins aan het hof, Hikaru Genji, die zoals gewoon was in zijn tijd, vele minnaressen had. Hij kon echter zijn vorige liefdes niet vergeten. Het kind op zijn armen in de figuur hieronder is wel van zijn vrouw maar niet van hem. Hij besluit het toch als zijn kind aan te nemen. Het boek is gepubliceerd rond 1020.
Een deel van dit boek is ook in het Nederlands verschenen bij Meulenhoff met de titel: Avondgezichten. ISBN 9029066423 (Geb.)
Van de oorspronkelijke 54 hoofdstukken zijn hier 8 episoden vertaald. De titel "Avondgezichten" is de titel van de eerste episode.

Prins Genji met zijn kind. Murasaki Shikibu.

Miyamoto Musashi, de held van menige Japanner

Murasaki Shikibu was de lerares van prinses Shoshi, de dochter van Fujiwara Michinaga, een van de machtigste en invloedrijkste mannen aan het hof.
Veel literatuur uit de oude tijd bestaat uit dagboeken, korte verhalen of reisverslagen. Bijv. Ise monogatari uit de 9e eeuw zijn liefdesverhalen van een man (Ariwara no Narihira) of de reisverslagen van Matsuo Basho (1644-1694, zie Japanse poëzie), zoals "Reisverslag van een verweerd skelet", "Het verslag van een versleten reistas" en het beroemde "Oku no hosomichi", ("De smalle weg naar het hoge noorden").
In de Tokugawa-tijd (1600-1868) zien we al opkomst van de wat "bredere" literatuur maar met de Meiji-restauratie neemt dit in omvang toe. Dit komt ook omdat de westerse literatuur bereikbaar wordt en er ideeën en scholen, zoals het realisme en naturalisme, worden overgenomen.

De nieuwe tijd
Auteurs als Natsume Sôseki (1867-1916, zijn afbeelding staat op het huidige 1000 Yen biljet) met zijn humoristische roman "Ik ben een kat" en bijv. Mori Ôgai (1862-1922) met Sanshô Dayu, een roman over middeleeuws Japan, zijn vertegenwoordigers van de moderne literatuur in Japan. Andere auteurs zijn bijv.: Tokunaga Sunao (1899), Akutagawa Ryonosuke (1892-1927), Ishizaka Yujiro (1900) en Fujimori Seikichi (1892) met bijv. Watanabe Kazan en De man die niet applaudisseerde.
Een recentere populaire schrijver in Japan was Yoshikawa Eiji (1892-1962). Hij schreef een roman over het leven van Toyotomi Hideyoshi, een groots veldheer (1536-1598). Het boek heet Taiko. Een ander zeer bekend geworden boek van hem is Musashi, over een 17e eeuwse zwaardvechter. Miyamoto Musashi leverde 60 officiële gevechten en verloor er geen een. Hij stierf in 1645. In Japan is hij een held en een voorbeeld voor iedereen. Aan het eind van zijn leven schreef Musashi zelf ook een boek over de strategie van het zwaardvechten: De Strategie van de Samoerai (Go Rin no Sho, of Het boek van vijf ringen). Het boekje is in Nederland uitgegeven door uitgeverij Karnak.

Yasunari Kawabata

Kawabata Yasunari, (1899-1972) Nobelprijswinnaar (1968), schreef o.a.: Duizend kraanvogels, Sneeuwland, De schone slaapsters en Het geluid van de berg. Met name Sneeuwland (Yukiguni) wordt gezien als een meesterwerk, waarin een vruchteloze liefde opbloeit tussen een vermoeide man en een geisha.
Kawabata  was de ontdekker en vriend van Mishima Yukio. Hij pleegde in 1972 zelfmoord.

Mishima Yukio (1925-1970) schreef o.a.: Het gouden paviljoen, Een zeeman door de zee verstoten, Na het banket, Bekentenissen van een gemaskerde, Zijn beroemde tetralogie: De zee van de vruchtbaarheid, bestaande uit Lentesneeuw, Losgebroken paarden, De tempel van de dageraad en Het verval van de hemelinge. Het manuscript van dit laatste deel werd door Mishima ingeleverd op de dag dat hij seppuku (op traditionele wijze uitgevoerde zelfmoord) pleegde. Het Gouden paviljoen wordt gezien als een van zijn meesterwerken. Hij beschrijft hoe een jonge monnik zo overmeesterd wordt door de schoonheid van het Gouden paviljoen (in Kyoto) dat hij dit in de brand moet steken (is ook inderdaad gebeurd in 1950). Yukio was een rechts georiënteerde schrijver, die in 1968 een rechtse groepering oprichtte. Het is niet duidelijk waarom hij seppuku pleegde, mogelijk omdat een soort aanslag door hem en een groep medestanders op een militaire basis mislukte.

Tanizaki Junichiro (1886 - 1965) schreef o.a.: Liever nog op de blaren, Stille sneeuwval (Sasame yuki of de geschiedenis van de gezusters Makioka), De sleutel, Het geheim van de heer van Musashi, Dagboek van een oude dwaas en Kruisende lijnen. Het recent in Nederland verschenen Stille sneeuwval wordt zijn hoogtepunt genoemd. Een Japanse familieroman die zich afspeelt tussen 1936 en 1941.

Oë Kenzaburo (geb.1935, Nobelprijs in 1994) schreef o.a.: De dag dat de keizer hoffelijk mijn tranen droogt, De hoogmoedige doden, De knoppen breken, Het eigen lot en Voetballen in 1860.Hij behoort duidelijk tot de top van de huidige Japanse auteurs. Zijn verhalen zijn vaak een mengeling van droom en werkelijkheid in een vreemde absurde wereld. In 1986 is een boekje verschenen "Japanse droom, Japanse werkelijkheid, de literaire wereld van Kenzaburo Oë", waarin een interview van Noriko de Vroomen met hem is opgenomen.

Endo Shusaku (1923 - 1996) schreef o.a.: Het schandaal (Ned. 1990), De stilte (Ned. 1987), Samurai en Diepe rivier (Ned. 1995). In "Het schandaal", door Prometheus uitgegeven, loopt het onkreukbare imago van een auteur een forse deuk op door opmerkingen van een dronken vrouw, hij gaat aan zichzelf twijfelen en onderneemt noodgedwongen een zoektocht naar zichzelf.
Endo werd als kind rooms-katholiek gedoopt en dit is beslissend geweest voor zijn verdere leven en later in zijn werk als hij over de Japanse houding tegenover het Christendom schrijft. Hij wordt gezien als een "Christelijke" auteur. Ook zaken als schuld en zonde (een westers christelijk besef) komen aan de orde in zijn romans. Hij schreef ook humoristische verhalen en schuwde de media niet.
Hij is geboren in Tokyo en is afgestudeerd aan de Keio universiteit in Tokyo. Hij ging in Lyon (Frankrijk) studeren maar keerde weer terug naar Japan. Hij werd in 1982 gekozen als lid van de Japan Arts Academy en ontving div. eredoctoraten van een aantal universiteiten in Amerika.

Abe Kôbô (Abe Kobo, 1924 - 1993) is ongetwijfeld het meest bekend geworden door "De vrouw in het zand" (Suna no onna). Het verhaal van een in de duinen verdwaalde man, een entomoloog, die in een grote zandkuil valt. In deze kuil staat een huis waar een vrouw woont die constant verwoede gevechten levert met het overal aanwezige zand. De man kan niet meer uit de kuil ontsnappen en is gedwongen te leven met deze vrouw in de kuil, waar het hele leven in het teken van zand staat. Als hij uiteindelijk toch kan ontsnappen hoeft het niet meer.
Van De vrouw in het zand is in 1964 een (zwart/wit) film gemaakt (Suna no onna of The woman in the dunes) door Hiroshi Teshigahara. Deze film is nog niet zo lang geleden in Amsterdam vertoond. Het is een oude film met nog al wat krassen maar dit past eigenlijk wel goed bij het verhaal en stemming in de film. Een weergaloos mooie weergave van een intrigerend boek. In oktober 2004 is deze film op DVD uitgebracht (zie hiervoor de filmpagina)
Zijn eerste publicatie was in 1947 met "Voor het teken van de beëindigde weg". Hij was ook een meester in de korte verhalen, zoals in "Toverkrijt".

Bovenstaande auteurs behoren eigenlijk al tot de vorige generatie schrijvers. Inmiddels is een nieuwe generatie van moderne schrijvers opgestaan en geniet (ook in het Westen) een behoorlijke bekendheid. Vaak zien we hier niet meer de bekende Japanse problematiek te voorschijn komen maar meer moderne zaken als het bekende seks, drugs en rock and roll.
We noemen:
Nakagami Kenji (1946-1992) met "Zee van dorre bomen", "Duizend jaar vreugde" en "De Kaap".
Yoshimoto Banana (geb. 1964) met "Kitchen" en "N.P" (beide zijn de Nederlandse titels).
Murakami Haruki (geb. 1949) met "Norwegian Wood" dat waarschijnlijk zijn internationale doorbraak was. Hij is tegenwoordig erg populair en een groot aantal van zijn boeken is ook in het Nederlands vertaald, zoals "Hardboiled Wonderland en het einde van de wereld", "De jacht op het verloren schaap",  "Spoetnikliefde", "After dark", "De olifant verdwijnt", "Ten zuiden van de grens, ten westen van de zon", "Kafka op het strand", "De opwindvogelkronieken" en "Dans dans dans".

Murakami Ryû (geb. 1952 en geen familie van de Haruki) met "Coin Locker Babies".

Als er Nederlandse titels zijn vermeld, zijn de boeken ook in het Nederlands vertaald en vaak nog verkrijgbaar. Genoemde Engelse titels zijn, zover nu bekend is, nog niet vertaald.
Uitgeverij Meulenhoff is zeer actief v.w.b. de Japanse auteurs.

In Japan heeft men een enorme leeshonger. In bijv. 1986 werden bijna 6300 nieuwe titels gepubliceerd. Naast kranten en tijdschriften leest men voornamelijk de populaire literatuur, waaronder oorspronkelijk Japanse boeken. Ook de vertaalde westerse romans zijn zeer gewild. Daarnaast zijn stripboeken, de zgn. manga, razend populair bij jong en oud.

Links (over de literatuur)

Links (naar boekenzaken)

Literatuur (literatuur over Japanse literatuur)

Deze pagina is een onderdeel van Uchiyama's website over Japan